Capernaum: Bir Çocuğun Kaybolmuş Kimliği ve Toplumun Yüzleşmesi

Yazan: Gürhan Aşan

1. Giriş: Genel Bilgilendirme ve Filmin Önemi

Nadine Labaki’nin yönettiği 2018 yapımı Capernaum (Nadine Labaki Ülkesini Niçin Sular Altında Bıraktı?), Lübnan’ın kenar mahallelerinde hayatta kalmaya çalışan bir çocuğun gözünden toplumsal eşitsizlik, göçmenlik ve insan hakları ihlallerini sert bir dille ele alıyor. Cannes Film Festivali’nde Jüri Büyük Ödülü’ne layık görülen ve En İyi Yabancı Film dalında Oscar’a aday gösterilen film, gerçekçi anlatımı ve belgeselvari sinema diliyle hem eleştirmenlerden övgü aldı hem de küresel izleyiciyi Lübnan’ın görünmeyen yüzüyle yüzleştirdi (Labaki, 2018). Labaki’nin kamerası, Batı’nın “acınası” bakışını reddederek, karakterlerin içsel mücadelelerini ve direncini insani bir perspektifle sunuyor.

2. Film Evreni ve Temel Arka Plan

Film, Beyrut’un çöplüklerle çevrili gecekondu mahallelerinde geçer. Suriye iç savaşı sonrası artan mülteci nüfusu, yoksulluk ve kayıt dışı yaşam, hikâyenin sosyo-politik zeminini oluşturur. Zain’in ailesi gibi birçok kişi, kimliksiz ve temel haklardan yoksun bir şekilde, su ve elektriğin bile lüks olduğu bir ortamda hayata tutunmaya çalışır (Bradshaw, 2018). Labaki, bu dünyayı “kayıp bir neslin çığlığı” olarak tanımlar ve karakterlerin yaşamlarını 3 yıl boyunca mahallelerde yaşayarak araştırdığını belirtir (Variety Staff, 2018).

3. Karakter Tanıtımları ve İlişki Dinamikleri

  • Zain (Zain Al Rafeea): 12 yaşında, okula gitmeyen ve ailesi tarafından sömürülen bir çocuk. Sürekli öfke dolu oluşu, sisteme karşı duyduğu çaresizliğin dışavurumudur. Sahra Çölü’nden kaçan gerçek bir Suriyeli mülteci olan Zain, rol için okuma-yazma bile öğrenmiştir (IMDb, n.d.).

  • Rahil (Yordanos Shiferaw): Kaçak Etiyopyalı bir işçi. Bebek arabasında çalışırken Zain ile tanışır ve oğlu Yonas’ı koruması için ona güvenir. Zain’in aksine, Rahil’in sessiz direnci, mülteci kadınların görünmez mücadelesini temsil eder.

  • Selim (Nadine Labaki): Zain’in ailesinin avukatı. Filmdeki tek kurgusal karakter olan Selim, Labaki’nin “adalet arayışının simgesi” olarak tasarlanmıştır.

4. Detaylı Hikâye Özeti

Başlangıç: Film, Zain'in bir mahkemede yargılanmasıyla başlar. Zain, "var olmama izin verdikleri" için ailesine dava açmıştır. Bu çarpıcı başlangıç, izleyiciyi hikâyenin derinliklerine çeker.
Gelişme: Zain'in ailesi, kız kardeşi Sahar'ı, ev sahibinin oğlu Assaad ile evlendirmeye karar verir. Sahar'ın regl olduğunu öğrenen ailesi, onun evlenme yaşına geldiğini düşünür ve hızlıca evlilik düzenler. Zain, bu duruma karşı çıkar ancak engel olamaz. Sahar'ın evlendirilmesi ve ardından gelen trajik olaylar, Zain'in evden kaçmasına neden olur. Beyrut sokaklarında başıboş gezerken, sahte belgelerle çalışan Rahil ile tanışır. Rahil, Zain'i evine alır ve ona barınak sağlar. Zain, Rahil'in oğlu Yonas'a bakıcılık yapar ve aralarında güçlü bir bağ oluşur.
Doruk Noktası: Rahil, bir gün tutuklanır ve Zain ile Yonas evde yalnız kalır. Rahil'in yokluğunda Zain, Yonas'a bakmaya çalışır ancak yiyecek ve para sıkıntısı çeker. Çaresizlik içinde, Yonas'ı insan kaçakçılarına satmayı düşünür ancak son anda vazgeçer. Bu süreçte, kendi ailesinin onu nasıl ihmal ettiğini ve sistemin çocukları nasıl yüzüstü bıraktığını daha derinden anlar.
Çözülme: Zain, Rahil'in tutuklandığını öğrenir ve yetkililere durumu bildirir. Kendi ailesine ve sisteme karşı öfkesi büyür. Sonunda, ailesine karşı açtığı dava ile sesini duyurmaya çalışır. Mahkemede, ailesine daha fazla çocuk yapmamaları gerektiğini ve kendisi gibi çocukların acı çekmesini istemediğini ifade eder.

5. Tematik ve Anlatı Çözümlemesi

  • Toplumsal Eşitsizlik: Zain’in doğum belgesinin olmaması, yasal sistemde “yokluğunu” simgeler. Labaki, mahkeme sahnelerinde çocukların adaletsizliğe tanıklık etmesini sağlayarak izleyiciyi sorgulamaya iter.

  • Din ve Semboller: Filmin adı Capernaum (İncil’deki “kaos kenti”), modern Beyrut’un çöküşüne göndermedir. Zain’in hapishanedeki “Melekler Şehri” çizimi, umudun tek kaynağıdır.

6. Yönetmenlik ve Sinematografi

Labaki, gerçek mekânlarda çekim yaparak ve profesyonel olmayan oyuncularla çalışarak belgesel havası yaratır. Christopher Aoun’un kamerası, dar sokaklarda el kamerasıyla kayıt yaparak kaosu hissettirir. Renk paleti toprak tonlarında, yoksulluğu vurgularken; Khaled Mouzanar’ın minimalist müziği, içsel acıyı yansıtır (Variety Staff, 2018).

7. Kamera Arkası Detayları

  • Zain Al Rafeea, çekimlerden sonra Norveç’e yerleşti ve eğitimine başladı.

  • Mahkeme sahneleri, senaryo tamamlandıktan sonra eklenerek filmin yapısı güçlendirildi (Labaki, 2018).

8. Kültürel Etki

Film, Lübnan’da çocuk evliliklerine karşı yasa değişikliği tartışmalarını tetikledi. Akademide ise, “mülteci sineması” bağlamında sıklıkla analiz edilir (Marks, 2019).

9. Sonuç ve Değerlendirme

Capernaum, izleyiciyi “kimin çocuk doğurmaya hakkı var?” sorusuyla baş başa bırakır. Labaki’nin deyişiyle: “Bu film bir suç duyurusudur.”

Gürhan Aşan
Sonraki

The Two Popes